09-04-2010, 01:56 PM | #1 |
(کاربر معمولی)
|
حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي
تاريخچه
گزارشهاي ارائه شده توسط سيستم حسابداري مالي ، عملكرد واحد تجاري را از جنبه هاي خاص مورد ارزيابي قرار مي دهند و سود آوري و توان مالي واحد تجاري را شاخص موفقيت يا عدم موفقيت مي دانند و بيشترين توجه را معطوف منافع گروههايي مي كنند كه مهمترين آنها عبارتاند از : - سرمايه گذاري بالفعل و بالقوه؛ - مديران واحد تجاري؛ - اعتبار دهندگان بالفعل و بالقوه؛ - سازمانهاي دولتي؛ - كاركنان واحد تجاري؛ - مشتريان؛ - فروشندگان. به دليل عدم توجه به منافع ساير گروههاي اجتماع و همچنين اثرات زيست محيطي ناشي از فعاليتهاي واحد تجاري ، در اوايل دهه شصت ميلادي مفهوم جديدي به نام حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي (sra=social responsibility accounting) در مباحث نظري حسابداري مطرح شد و نويسندگاني از اروپا ، كانادا و استراليا از قبيل آندرسن، موبلي و لين اوس در نوشته هاي خود به آن اشاراتي داشته اند و از ميان آنان آندرسن را بايد به عنوان پدر اين شاخه از دانش حسابداري دانست. اما در كشور آمريكا مفهوم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي با يك دهه تاخير در اوايل دهه هفتاد، توسط انجمن حسابداري آمريكا (a.a.a) با تشكيل كميته اي به منظور بررسي موانع و مشكلات مربوط به فرايند اندازهگيري و گزارشگري در حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي آغاز شد و با وجود گذشت بيش از چهار دهه، اين مفهوم هنوز هم از جديدترين مباحث حسابداري است كه در مراحل اوليه رشد به سر مي برد و از نظر اجرا و به كارگيري پيشرفت چنداني نداشته است؛ به گونه اي كه تاكنون غالب مقالات منتشر شده، جنبه توصيفي داشته و بيشتر با تكيه بر توصيف مفاهيم ، توجه كمتري را به مشكلات اجرا و ارائه راهكارهاي مناسب جهت عملي كردن آن داشته اند. شايد عامل اصلي اين حركت، ناشي از محدوديتها و مشكلات مربوط به اندازهگيري و گزارشگري آثار خارجي واحد تجاري باشد . منظور از آثار خارجي، آن گروه از فعاليتها و نتايج عمليات واحد تجاري است كه فراتر از منافع گروههاي پيش گفته باشد و آثاري همچون هزينههاي اجتماعي، منافع اجتماعي و بازده اجتماعي را شامل مي شود. سر انجام به دليل فشار سازمانهاي هوادار محيط زيست و حقوق بشر در كشورهاي صنعتي براي مبارزه با آلودگي محيط زيست بويژه آلودگيهاي ناشي از آزمايشهاي هستهاي، فدراسيون بين المللي حسابداران (ifac) توجه خود را معطوف موضوع حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي كرد و بر اين اساس فدراسيون مذكور، مجموعه اي از بيانيهها را صادر كرد كه در آنها خواستار تدوين استانداردهايي در رابطه با حسابداري و حسابرسي مسئوليتهاي اجتماعي شد. اما در خصوص كشور ما ، اين مفهوم همانند ساير امور با سه دهه تاخير ، براي اولين بار در پاييز سال 1372 شمسي (1993 ميلادي) در فصلنامه بررسي هاي حسابداري دانشگاه تهران با مقاله اي به نام تئوري حسابداري اجتماعي مطرح و تاكنون مقالات انگشت شماري در اين خصوص توسط صاحبنظران رشته حسابداري ارائه شده است. مفهوم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي آرا و نظرات مختلفي در رابطه با مفهوم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي و همچنين وجه تسميه آن وجود دارد. از نظر مفهوم، گروهي آن را بخشي از حسابداري مالي ميدانند و اجراي آن را با گسترش دامنه حسابداري مالي امكانپذير مي دانند و يا به عبارتي از نظر اين گروه حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي تنها گسترش ساده اي از نقش حسابداري سنتي است . در حالي كه گروه غالب عقيده دارند كه سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي، اصول ، قواعد و مفاهيم خاص خود را دارد ، به گونه اي كه مي توان آن را يك موضوع كاملا جداگانه مانند حسابداري مديريت، حسابداري بهاي تمام شده ، حسابداري دولتي و غيره دانست كه هدف آن مواجهه با مسائل اجتماعي زير است : 1. ارزيابي تاثير اجتماعي فعاليتهاي واحد تجاري؛ 2. اندازه گيري هزينه ها و تعهدات اجتماعي واحد تجاري؛ 3. اندازه گيري منافع اجتماعي واحد تجاري؛ 4. فراهم آوردن يك سيستم اطلاعاتي درون و برون سازماني كه در امر ارزيابي تاثيرات اجتماعي واحد تجاري كمك كند. اما از جنبه نامگذاري نيز عده اي آن را حسابداري اجتماعي و گروهي آن را حسابداري اجتماعي واحد تجاري ناميدهاند، اما اصطلاح رواج يافته، همان حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي است. تفكيك هزينههاي اجتماعي و اقتصادي يكي از مشكلات حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي است زيرا بسياري از هزينه ها را مي توان درهر دو طبقه تقسيم بندي كرد. از جنبه تعريف مفهوم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي، بايد گفت كه تعاريف متفاوتي از سوي صاحبنظران و انديشمندان ارائه شده است كه مهمترين و رايجترين آنها به شرح زير است: حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي بخشي از دانش حسابداري است كه هدف آن اندازه گيري و گزارشگري اثرات اجتماعي (هزينه ها و منافع اجتماعي) ناشي از فعاليتهاي واحد تجاري است و از آنجايي كه هر واحد تجاري عضوي از جامعه اي است كه در آن فعاليت مي كند و به طور مستمر در تعامل با ساير اعضاي جامعه است و با استناد به قراردادهاي نا نوشته اجتماعي بين اعضاي جامعه كه براي حفظ منافع تمامي اعضا وضع شده اند ، ضرورت دارد، واحد تجاري از تعهدات و مسئوليتهاي خود آگاه باشد و آنها را محدود به حفاظت منافع سهامداران نداند، بلكه تعهدات و مسئوليتهاي ديگري در قبال ساير گروههاي اجتماع از قبيل اعتبار دهندگان ، كاركنان، مشتريان و فروشندگان و گروههاي موجود در جامعه و همچنين محيط زيست پيرامون خود احساس كند. براي مثال در سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي، گزارشگري نتايج عمليات واحد تجاري محدود به روش سنتي مقابله درآمد با هزينه ها نخواهد بود، بلكه ضرورت دارد كه دامنه اين مقابله گسترش يابد و هزينه ها و منافع واحد تجاري را نيز در بر گيرد. مفروضات سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي چهار فرض اساسي سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي عبارتاند از : 1 - هر واحد تجاري در قبال جامعه پيراموني خود تعهداتي دارد كه پايبند به انجام آنهاست. 2 - منابع اقتصادي اجتماع كمياب و محدود است ، پس ضرورت دارد در به كارگيري و استفاده از آنها حداكثر بهرهوري حاصل آيد، به گونه اي كه منافع اجتماعي حاصل از مصرف آنها بيش از هزينه هاي اجتماعي شود. 3 - كالاهايي كه قبلا رايگان بوده اند، ديگر اينچنين رايگان در دسترس قرار نمي گيرند . مثلا آب و هواي پاكيزه اغلب نيازمند مخارج سنگين ناشي از مقررات مربوط به كنترل آلودگي محيط زيست و عمليات خود پالايي است، پس واحد تجاري بايد در ازاي استفاده از آنها منافعي را در اختيار اجتماع قرار دهد. 4 - از حقوق مسلم جامعه است كه از ميزان تعهدات اجتماعي، واحد تجاري نسبت به خود و همچنين مقدار انجام شده آنها آگاهي يابد و اين آگاهي لازم است براساس اصول و مباني گزارشگري حسابداري صورت گيرد. اما در رابطه با اصول و مفاهيم اساسي سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي، بايد گفت كه اين اصول تا حدود زيادي همان اصول و مفاهيم سيستم حسابداري مالي است، ولي لازم است، تعديلي در آنها صورت گيرد تا هماهنگ با اهداف سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي شود . براي مثال در حسابداري مالي لازم است دامنه شمول مفهوم شخصيت حسابداري گسترش يابد و در بر گيرنده جامعه پيرامون واحد تجاري گردد و يا گسترده مفهوم معامله حسابداري بايد شامل معاملات بين واحد تجاري از يك طرف و جامعه پيراموني خود به عنوان طرف ديگر شود و همچنين سود حسابداري شامل هزينه ها و منافع اجتماعي واحد تجاري شود تا پس از آن بتوان بازده اجتماعي سرمايهگذاري را محاسبه كرد. مزايا و مشكلات اجراي سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي از مهمترين مزاياي اجراي سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي مي توان به موارد زير اشاره كرد: دو شيوه در گزارشگري هزينه هاي اجتماعي وجود دارد: 1 – گزارشگري در يادداشتهاي همراه صورتهاي مالي و 2 – گزارشگري هزينههاي اجتماعي به صورت مجزا و مستقل. 1 - موجب افزايش نقش اجتماعي واحدهاي تجاري مي شود و حضور آنها را در فعاليتهاي زيست محيطي و مشاركت در برنامه هاي توسعه اجتماعي و اقتصادي افزايش مي دهد . 2 - فراهم شدن شرايط براي وارد كردن موضوع محيط زيست در حسابهاي ملي كه خود منجر به دو نتيجه خواهد شد: اول : فراهم كردن اطلاعات با اهميت براي برنامهريزان توسعه اقتصادي و اجتماعي در سطح ملي؛ دوم : فراهم كردن شرايط براي بهبود روشها و مؤلفههاي مربوط به محاسبه توليد ناخالص داخلي. اما در مقابل مزاياي اجراي سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي، مشكلات متعددي نيز وجود دارد كه از مهمترين آنها مي توان به مشكلات مربوط به اندازه گيري و گزارشگري هزينه ها و منافع اجتماعي اشاره كرد. مشكلات تفكيك هزينه هاي اجتماعي و اقتصادي هزينه هاي اجتماعي و هزينههاي اقتصادي هر واحد تجاري نشئت گرفته از تعهدات اجتماعي و اقتصادي واحد تجاري است؛ تعهداتي كه ممكن است به دليل الزامات قانوني و يا خواسته ارادي واحد تجاري باشند . اما مشكلي كه تهيه كنندگان گزارشهاي اجتماعي با آن روبهرو هستند، مربوط به تفكيك اين دو نوع هزينه است. زيرا اختلاط و امتزاج برخي از اينگونه تعهدات با يكديگر، مشكلاتي را در كشيدن خط فاصل بين آنها ايجاد مي كند. براي مثال هزينههاي تحقيق و توسعه و يا هزينه هاي مربوط به افزايش ضريب ايمني محصول ميتواند به عنوان هزينه اجتماعي در نظر گرفته شوند ، در حالي كه از طرف ديگر ممكن است به عنوان يك هزينه اقتصادي در نظر گرفته شوند كه به قصد افزايش حجم فروش و توانايي رقابت بيشتر با ساير توليد كنندگان باشد و يا هزينه هاي مربوط به آموزش كاركنان ممكن است به منظور فراهم كردن فرصتي براي پيشرفت علمي كاركنان در نظر گرفت كه در اين صورت يك نوع هزينه اجتماعي است، در حالي كه مي توان اينگونه هزينه ها را به عنوان هزينه هاي اقتصادي نيز نگاه كرد كه به قصد افزايش بهره وري و در نهايت افزايش سودآوري صورت گرفته باشند. معيارهاي تفكيك هزينه هاي اجتماعي از اقتصادي در مباحث نظري حسابداري دو معيار براي تفكيك اينگونه هزينه ها از يكديگر وجود دارد كه عبارتاند از: 1 - معيار هدف از انجام يك نوع فعاليت يا هزينه؛ 2 - معيار الزامات قانوني. طبق معيار اول ، هزينه هايي كه واحد تجاري به قصد بهبود جايگاه خود نزد افكار عمومي انجام مي دهد و يا هزينههايي كه به قصد كمك به پاكيزگي محيط زيست ، آموزش كاركنان و افراد جامعه ، فراهم كردن مسافرتهاي علمي و سياحتي در دوره تعطيلات صورت ميگيرد ، يك نوع هزينه اجتماعي خواهند بود ، چه انجام آنها از روي اراده باشد چه از روي الزامات قانوني.هزينههايي كه به منظور افزايش سود واحد تجاري صورت مي گيرد، هزينه اقتصادي در نظر گرفته مي شوند. اما طبق معيار دوم، الزامات قانوني، معيار تفكيك هزينه هاي اجتماعي از هزينههاي اقتصادي خواهند بود. بنابراين هزينه هايي كه واحد تجاري بر اساس الزامات قانوني انجام مي دهد، به عنوان هزينه هاي اقتصادي در نظر گرفته مي شوند. اگر قانون، واحد تجاري را ملزم كرده باشد كه وسيله اياب و ذهاب كاركنان و همچنين وسايل ايمني كار و بهداشت محيط را فراهم كند، اينگونه هزينه ها هزينه اجتماعي نخواهند بود، بلكه هزينه اقتصادياند. اما هزينه هايي كه واحد تجاري از روي خواست و نه الزام قانوني انجام ميدهد، به عنوان يك نوع هزينه اجتماعي در نظر گرفته مي شوند. مشكلات مربوط به ارتباط هزينه ها و منافع اجتماعي يكي ديگر از مشكلات مربوط به اندازه گيري و گزارشگري هزينه ها و منافع اجتماعي واحد تجاري ناشي از آن است كه تهيه كنندگان اينگونه گزارشها قادر به ايجاد ارتباط بين هزينه هاي اجتماعي و منافع اجتماعي حاصل از آنها نيستند ، به طور مثال هزينه هاي اجتماعي مربوط به كمكهاي نقدي و غير نقدي به موسسات فرهنگي و آموزشي جامعه و مبارزه با بيسوادي در جامعه و آلودگي محيط زيست و يا افزايش سطح آگاهي افراد جامعه براي حفظ و بهره برداري بهينه از منابع جامعه ممكن است در بلند مدت داراي منافع اجتماعي باشند، اما ارتباط دادن آنها با منافع اجتماعي واحد تجاري و همچنين گزارش آنها بر حسب واحد پول با مشكلات فراواني همراه است. هزينه هاي اجتماعي در سيستم حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي عبارتنداز: 1 – هزينه منابع انساني به كار گرفته شده در واحد تجاري بر اساس هزينه فرصت به كارگيري آنها در يك فعاليت ديگر؛ 2 - مواد خام مورد استفاده در واحد تجاري براساس هزينه فرصت استفاده از آنها در يك فعاليت ديگر؛ 3 - داراييهاي سرمايهاي (ساختمان و تجهيزات) بر اساس ارزش جايگزيني؛ 4 - منابع و خدمات عام المنفعه مورد استفاده واحد تجاري از قبيل: پلها و راههاي ارتباطي، خدمات پليس، آتش نشاني، بهداشت ، درمان و آموزش؛ 5 - ضرر و زيانهاي اجتماعي ناشي از فعاليتهاي توليدي واحد تجاري مانند آلودگي محيط زيست ناشي از كارخانههاي سيمان و آسيبهاي كشيدن سيگار براي شركتهاي توليد كننده و عرضه كننده سيگار. اما منافع اجتماعي واحد تجاري شامل: 1 - حقوق و دستمزد پرداختني به كاركنان واحد تجاري؛ 2 - بهره هاي پرداختي بابت استقراض از اعتبار دهندگان؛ 3 - سود سهام توزيع شده بين سهامداران؛ 4 - هزينه هاي اجراي برنامه هاي آموزشي، تربيتي و خدمات درماني؛ 5 - برنامه هاي فرهنگي، اجتماعي و تفريحي اجرا شده توسط واحد تجاري براي كاركنان و فرزندان آنها و همچنين افراد جامعه؛ 6 - هزينه هاي زيبا سازي فضاي واحد تجاري و هزينه هاي مبارزه با آلودگي محيط زيست؛ 7 - هزينه هاي تحقيق و توسعه جهت بهبود كيفيت محصول. در خصوص چگونگي فرايند گزارشگري هزينهها و منافع اجتماعي واحد تجاري دو نظر متفاوت وجود دارد. در يك نظر شيوه گزارشگري آن است كه گزارش مربوط به هزينهها و منافع اجتماعي را در بخش يادداشتهاي همراه صورتهاي مالي ارائه مي دهد. طرفداران اين شيوه گزارشگري ، همان گروههاي هوادار نظريه حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي به عنوان بخشي از حسابداري مالي هستند. در نظر ديگر، شيوه گزارشگري است كه پيشنهاد آن توسط گروههاي هوادار استقلال حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي از حسابداري مالي ارائه شده است و طبق آن واحد تجاري ملزم است، يك گزارش اجتماعي كه متضمن اطلاعات تفصيلي در رابطه با تعهدات اجتماعي، هزينه ها و منافع اجتماعي واحد تجاري است، ارائه دهد. كه اين شيوه گزارش دهي نيز خود ممكن است به دو شيوه ارائه شود. 1 - گزارش عملكرد اجتماعي توصيفي براي فعاليتهاي اجتماعي واحد تجاري؛ 2 - گزارش عملكرد كمي ، كه مشكلات زيادي براي تهيه آن وجود دارد ، ليكن داراي افشاي كاملتري است و در بر گيرنده هزينه هاي اجتماعي از يك طرف و منافع اجتماعي از طرف ديگر است و تفاوت آن ممكن است مثبت (فزوني منافع اجتماعي بر هزينه هاي اجتماعي) و يا منفي (فزوني هزينه هاي اجتماعي بر منافع اجتماعي) باشد. با تشكر از استاد دكتر محمدرضا عسگري |
برچسب ها |
حسابداري مسئوليتهاي اجتماعي |
کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان) | |
ابزارهای موضوع | |
نحوه نمایش | |
|
|
War Dreams Super Perfect Body Scary Nature Lovers School Winner Trick Hi Psychology Lose Addiction Survival Acts The East Travel Near Future Tech How Cook Food Wonderful Search Discommend
Book Forever Electronic 1 Science Doors The Perfect Offers Trip Roads Travel Trip Time Best Games Of Shop Instrument Allowedly